Zasady rzutowania na rysunkach technicznych

W rysunkach technicznych jest wykorzystywany rzut aksonometryczny – rodzaj rzutu równoległego, odwzorowującego przestrzeń na płaszczyznę z wykorzystaniem prostokątnego układu osi.

Cechą odróżniającą aksonometrię od innych rodzajów rzutu równoległego jest dąże-nie do zachowania prawdziwych wymiarów rzutowanych obiektów przynajmniej w jed-nym, wybranym kierunku. Niektóre rodzaje aksonometrii pozwalają również zachować wielkości kątów, równoległych do obranej płaszczyzny.

Podział aksonometrii ze względu na kierunek rzutowania:

• aksonometria prostokątna – kierunek rzutowania jest prostopadły do rzutni, jest zdecydowanie częściej stosowana w rysunkach technicznych,
• aksonometria ukośna – kierunek rzutowania nie jest prostopadły do rzutni, jest znacznie rzadziej stosowana w rysunkach technicznych. Obecnie, w rysunkach technicz-nych wykonywanych z wykorzystaniem programów komputerowych typu CAD, można napotkać rzuty aksonometryczne ukośne rysowane w podziałce zmniejszającej nad tabliczką rysunkową, głównie w celach poglądowych.

Podział aksonometrii ze względu na kierunek rzutowanych osi układu prostokątne-go:

• izometria – wszystkie osie układu prostokątnego w przestrzeni tworzą jednako-wy kąt z rzutnią i ich obrazy ulegają jednakowemu skrótowi – na rzutni powstaje obraz trzech osi tworzących pomiędzy sobą kąty po 120°, często na rysunkach izometrycznych pomija się wpływ skrótu (rys. 1.9),
• dimetria – dwie z osi układu prostokątnego tworzą z rzutnią jednakowe kąty (najczęściej są do niej równoległe) (rys. 1.9),
• anizometria (trimetria) - każda z osi układu prostokątnego tworzy z rzutnią inny kąt i podlega innemu skrótowi.

W aksonometrii obiekty trójwymiarowe odwzorowane są przez figury płaskie:

• odcinek pozostaje odcinkiem, co najwyżej zmieniając długość, lub zostaje zredukowany do punktu,
• odcinki równoległe pozostają nadal równoległe i są one jednakowo skracane lub wydłużane,
• rzutem okręgu jest elipsa lub okrąg, jeśli leży w płaszczyźnie równoległej do rzutni.

Rys. 1.9 Przykładowy rzut (od lewej) izometryczny, dimetryczny ukośny (tzw. kawalerski), dimetryczny prostokątny
Źródło: czajek3.republika.pl/aksonom.html

Rzuty przedmiotu na rysunku technicznym wykonuje się najczęściej zgodnie z zasadami rzutowania prostokątnego.

Rzut prostokątny powstaje w następujący sposób (rys. 1.10):

• przedmiot ustawiamy równolegle do rzutni, tak aby znalazł się pomiędzy obserwatorem a rzutnią,
• patrzymy na przedmiot prostopadle do płaszczyzny rzutni,
• z każdego widocznego punktu prowadzimy linię prostopadłą do rzutni,
• punkty przecięcia tych linii z rzutnią łączymy odpowiednimi odcinkami otrzymując rzut prostokątny tego przedmiotu na daną rzutnię.

Te reguły odnoszą się zarówno do punktu (rys. 11a), jak i do dowolnej bryły (rys. 11b). W przypadku pojedynczego punktu można używać oznaczeń literowych. Jeśli rzeczywisty punkt oznaczamy literą A, to jego widok z przodu (rzut główny lub pionowy) oznaczamy A’, widok z góry (rzut z góry lub poziomy) oznaczamy A”, zaś widok z boku (rzut z boku lub boczny) oznaczamy A’”. Na rzutach brył oznaczenie punktów zazwyczaj się pomija, aby nie pogarszać widoczności rysunku.

Rys.1.10 Rzutowanie prostokątne

Źródło: Urbanik R., Zasady rzutowania prostokątnego metodą europejską, Opole, dostępność: Zasady rzutowania prostokątnego metodą europejską.pdf

Rys. 1.11 Rzutowanie prostokątne a) punktu, b) bryły
Źródło: http://pracownicy.uwm.edu.pl/wojsob/pliki/dydaktyka/gigi/01_wprowadzenie.pdf

Na rysunku technicznym nie rysuje się śladów płaszczyzn rzutni, ich wielkość jest umowna a ślady domyślne, jednak muszą być zachowane wszelkie proporcje.

Zasady rzutowania na rysunkach
1) Liczba rzutów prostokątnych powinna być taka, aby umożliwić jednoznaczne odzwierciedlenie kształtów przedmiotu.

2) Niezależnie od metody rzutowania na rysunku umieszcza się jak najmniejszą liczbę rzutów niezbędną do jednoznacznego zdefiniowania kształtu rysowanego obiektu.

3) Nadmierna ilość rzutów także jest błędem, bowiem nadmiar informacji może utrudnić odbiorcy zrozumienie rysunku.

4) Rzut główny (widok z przodu) powinien przedstawiać możliwie najwięcej informacji o kształcie przedmiotu, z uwzględnieniem na przykład położenia pracy, obróbki
lub montażu. Położenie pozostałych rzutów w stosunku do rzutu głównego zależy od metody rzutowania.

5) Należy unikać tzw. rzutów niecharakterystycznych przedmiotów.

6) Rzut może zawierać widok (rys. 1.12a, 12b), kład lub przekrój (rys. 1.12c).

Widok jest to rzut prostokątny przedstawiający widoczną część przedmiotu, a także w miarę potrzeby jego zarysy niewidoczne.

Kład jest to przedstawienie rysunkowe przedmiotu pokazujące zarysy przedmiotu leżące w jednej lub kilku płaszczyznach przekroju.

Przekrój jest to kład przedstawiający dodatkowo zarysy przedmiotu leżące poza płaszczyzną przekroju.

Rys. 1.12. a) Tulejka z kołnierzem w widoku w rzucie aksonometrycznym, b) Tulejka w widokach w rzucie prostokątnym z zaznaczeniem niewidocznych krawędzi liniami kreskowymi, c)Tulejka w przekroju i widoku w rzucie prostokątnym
Źródło: http://czajek3.republika.pl/

Jeśli na rysunku technicznym jest mało miejsca, to małe fragmenty rysowanego przedmiotu są niekiedy przedstawiane w postaci widoków pomocniczych lub cząstkowych
(rys. 1.13). Położenie rzutów (widoków) pomocniczych może być zgodne z kierunkiem wskazanym strzałką, lub niezgodne, np. przesunięte (rys. 1.13a) albo, przesunięte
i obrócone(rys. 1.13b) - tego ostatniego wariantu raczej należy unikać. Widoki cząstkowe (rys. 1.13c) wykonuje się w postaci odrębnych rzutów (wykonanych metodą
rzutowania trzeciego kąta), nie ograniczonych żadną linią od strony nie narysowanej części przedmiotu.

Rys. 1.13 a) widok pomocniczy przesunięty, b) widok pomocniczy przesunięty i obrócony, c) widok cząstkowy
Źródło: http://pracownicy.uwm.edu.pl/wojsob/pliki/dydaktyka/gigi/02_zapis_geometrii.pdf

7) Rzuty mogą być narysowane w skali, ale musi to być zaznaczone obok skalowanego rzutu.

8) Jeśli z jakichś przyczyn nie można umieścić na arkuszu widoku zgodnie z metodą rzutowania pierwszego kąta, to można go przesunąć równolegle na dowolne
miejsce w arkuszu, wprowadzając niezbędne oznaczenie.

9) Przedmiot rzutowany umieszcza się tak, aby większość jego charakterystycznych płaszczyzn i krawędzi była umieszczona równolegle lub prostopadle do rzutni, co
bardzo ułatwia rysowanie i wymiarowanie. 

10) Jeśli konieczne jest stosowanie rzutu ukośnego (widoku lub przekroju), to umieszcza się go na rysunku z odpowiednim oznaczeniem kierunku rzutowania (rys. 1.14).

11) Widoki rozwinięte stosuje się na rysunku w celu pokazania budowy przedmio-tów walcowych i stożkowych oraz przedmiotów wyginanych z blachy.

Rys. 1.14 Rzutowanie prostokątne zawierające widok główny z wyrwaniem, widok z góry z przekrojem B – B i widok skośny A

Źródło: 1) http://pracownicy.uwm.edu.pl/wojsob/pliki/dydaktyka/gigi/02_zapis_geometrii.pdf
2) Dobrzański T., Rysunek Techniczny Maszynowy, WNT, wydanie dwudzieste piąte, Warszawa, 2013

Opracowano na podstawie materiałów KOWEZIU.