Zasady wykonywania obwodów oświetleniowych i gniazd wtyczkowych instalacji elektrycznych

We wszystkich instalacjach elektrycznych w budynkach mieszkalnych wykonuje się obwody oświetleniowe i obwody gniazd wtyczkowych. Przy ich projektowaniu można korzystać z normy N SEPE 002 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych. Podstawy planowania. Wyznaczanie mocy zapotrzebowanej”. Obwody te powinny być rozdzielone i posiadać oddzielne zabezpieczenia nadmiarowe. Ponadto, obwody gniazd wtyczkowych w pomieszczeniach wilgotnych i mokrych powinny być wyposażone w oddzielne wyłączniki przeciwporażeniowe różnicowoprądowe.

Obwody oświetleniowe należy wykonywać przewodami miedzianymi o przekroju co najmniej 1,5 mm2. Liczba punktów oświetleniowych (wypustów oświetleniowych) przypadających na jedno pomieszczenie uzależniona jest od jego charakteru, powierzchni oraz planowanego standardu. Dane na ten temat podawane są w literaturze. Liczba wypustów należących do jednego obwodu oświetleniowego nie powinna przekraczać dwudziestu. Wypusty oświetlenia ogólnego rozmieszcza się w centralnym punkcie pomieszczenia, zwykle na przecięciu przekątnych na suficie. Łączniki oświetleniowe powinny być umieszczone przy drzwiach wejściowych do pomieszczeń od strony klamki, na wysokości ok. 105 cm od podłogi. W przypadku łazienek i WC, łączniki oświetleniowe należy instalować na zewnątrz pomieszczeń.

Obwody gniazd wtyczkowych należy wykonywać przewodami miedzianymi o przekroju 2,5 mm2 lub większym, w zależności od planowanej mocy odbiorników. Liczba gniazd wtyczkowych przypadających na jedno pomieszczenie uzależniona jest od jego charakteru, powierzchni i planowanego standardu. Tabele dotyczące dobierania liczby gniazd wtyczkowych zamieszczone są w literaturze. Gniazda wtyczkowe powinny tworzyć obwód pierścieniowy, przy czym ich liczba w jednym obwodzie nie powinna przekraczać dziesięciu. Odbiorniki o dużym poborze mocy, zainstalowane na stałe, powinny być zasilane z oddzielnych obwodów, a odbiorniki ruchome z obwodów z jednym gniazdem. Gniazda wtyczkowe instaluje się na wysokości 30 cm nad podłogą lub bezpośrednio nad listwą przypodłogową, z wyjątkiem kuchni i łazienek, gdzie powinny być umieszczone na wysokości 105 cm. Gniazda należy rozmieścić po obydwu stronach drzwi i okien oraz na każdej ścianie w odległości 1,5 do 2 m, aby ograniczyć konieczność stosowania przedłużaczy. Zaleca się instalowanie gniazd podwójnych. Planując instalację można przewidzieć dodatkowe puszki na gniazda, pozostawiając w nich nadmiar przewodu i zamknąć zaślepkami. Gniazda wtyczkowe ze stykiem ochronnym oraz doprowadzenie przewodów ochronnych do wypustów oświetleniowych należy stosować we wszystkich pomieszczeniach, niezależnie od ich charakteru.

Wytyczne do normy N SEPE 002 opublikowane w 2003 roku i opisane w literaturze, zalecają układanie przewodów w pomieszczeniach mieszkalnych w strefach instalacyjnych poziomych i pionowych, obejmujących obszary:

• od 15 do 45 cm nad gotową powierzchnią podłogi (dolna pozioma strefa instalacyjna – SHd),
• od 15 do 45 cm pod gotową powierzchnią sufitu (górna pozioma strefa instalacyjna – SHg),
• od 90 do 120 cm nad gotową powierzchnią podłogi (środkowa pozioma strefa instalacyjna – SHs) – stosowane w pomieszczeniach kuchni i łazienek,
• od 10 do 30 cm od skraju ościeżnicy drzwi (pionowa strefa instalacyjna przy drzwiach – SVd),
• od 10 do 30 cm od skraju ościeżnicy okna (pionowa strefa instalacyjna przy oknach – SVo),
• od 10 do 30 cm od linii zbiegu ścian w kącie (pionowa strefa instalacyjna w kątach pomieszczeń – SVk).

Zalecane rozmieszczenie i wymiary stref instalacyjnych są zgodne z normami europejskimi.

Rys. 5.1 Szkice przykładowego rozmieszczenia stref instalacyjnych, łączników oraz gniazd wtyczkowych w pokojach budynków mieszkalnych
Źródło: Michel K., Sapiński T.: Czytam rysunek elektryczny. Warszawa, WSiP 1999

Liczba obwodów gniazd wtyczkowych uzależniona jest od powierzchni mieszkania oraz charakteru odbiorników. Należy pamiętać, aby każdy odbiornik o mocy przekraczającej 2 kW (kuchnia elektryczna, ogrzewacz wody, pralka, zmywarka) zasilany był z odrębnego obwodu odbiorczego. Gniazdo zasilające taki odbiornik nie jest wliczane do ogólnej liczby gniazd w pomieszczeniu. Dane na ten temat można znaleźć w literaturze.

Uwaga: w przypadku zasilania trójfazowego należy tak zaplanować podłączenie obwodów w tablicy rozdzielczej, aby poszczególne fazy obciążyć w miarę równomiernie.

Przystępując do wykonywania instalacji elektrycznej, należy pamiętać, że będzie ona użytkowana przez wiele lat, a jej naprawa i modernizacja jest bardzo uciążliwa i praktycznie ograniczona do niezbędnego minimum. Przy projektowaniu oraz wykonywaniu instalacji elektrycznych należy kierować się następującymi wskaźnikami:

• pewność zasilania,
• możliwość dokonywania modernizacji instalacji,
• estetyka instalacji,
• wymagania użytkowników,
• wymagania ekonomii i ochrony środowiska.

Istnieje kilka kryteriów podziału instalacji elektrycznych. Ze względu na sposób układania przewodów rozróżniamy:

• instalacje układane pod tynkiem (podtynkowe),
• instalacje układane w tynku (wtynkowe),
• instalacje układane na tynku (natynkowe):
  • w rurach stalowych lub PVC,
  • w listwach elektroinstalacyjnych,
  • przewodami w powłoce (kabelkowymi),
• w stropach lub podłogach:
  • w kanałach instalacyjnych,
  • w rurkach,
  • w bruzdach.

Sposób układania przewodów w instalacji dobiera się ze względu na:

• charakter budynku (mieszkalny, użyteczności publicznej, warsztatowy, przemysłowy),
• rodzaj konstrukcji budynku (cegła, beton, płyta gipsowokartonowa, drewno),
• warunki środowiska – bezpieczeństwo użytkownika (pomieszczenia suche, wilgotne, mokre).

Inny sposób układania przewodów wybierzemy dla pomieszczeń użyteczności publicznej (na przykład szkoły), a inny dla pomieszczeń technicznych (kotłownie, piwnice). Bardzo ważnym jest też dobór instalacji ze względu na warunki środowiskowe, w którym się ona znajduje. Inaczej wykonana będzie instalacja w pralniach, inaczej w pokojach mieszkalnych, a jeszcze inaczej na zewnątrz budynków. Inne wymogi stawia się przed instalacją w budynku mieszkalnym, a zupełnie inne w zakładach przemysłowych. Sposób ułożenia instalacji elektrycznej oznaczany jest na planie instalacji elektrycznej w postaci symbolu graficznego. Więcej informacji dotyczących zasad dobierania sposobu układania przewodów znajdziesz w literaturze.
Przy modyfikacji lub rozbudowie istniejącej instalacji dobieramy taki sposób układania przewodów, który w najmniejszym stopniu ingeruje w wygląd lub konstrukcję pomieszczenia, a jednocześnie spełnia wymagania bezpieczeństwa i estetyki.

W zależności od sposobu rozprowadzenia przewodów wyróżnia się następujące rodzaje instalacji:

• Instalacje z puszkami odgałęźnymi – tradycyjne, w których wszystkie połączenia wykonywane są w puszkach odgałęźnych, w połączeniach śrubowych lub bezśrubowych. Przewody instalacji prowadzone są w odległości 30 cm ± 10 cm od sufitu. Odcinki do łączników instalacyjnych i gniazd wtyczkowych prowadzi się pionowo w dół od puszek odgałęźnych. Puszki te łatwo zlokalizować, gdyż są widoczne nawet pod tapetą. W przypadku napraw takiej instalacji, wymagających otwarcia puszek, narusza się strukturę ściany. Są to najczęściej instalacje wtynkowe.
• Instalacje z puszkami przyłączeniowymi – połączenia przewodów wykonywane są w puszkach wyłączników, które są głębsze i posiadają zaciski łączeniowe. Instalacje prowadzi się na wysokości 30 cm ± 10 cm nad podłogą. Może to być instalacja w listwach.
• Instalacje z centralną skrzynką odgałęźną – przewody każdego obwodu rozprowadzane są oddzielnie. Instalacja wykonywana jest w górnej strefie pomieszczenia. Charakteryzuje się dużym zużyciem przewodów i względną łatwością wykonywania napraw. Każdy łącznik i każdy odbiornik połączony jest oddzielnym przewodem do szyny w skrzynce zaciskowej, w której wykonane są wszystkie połączenia. Wykonanie naprawy nie wymaga ingerencji w inne obwody. Instalację taką łatwo jest rozbudować poprzez dodawanie kolejnych obwodów.

Poza instalacjami doprowadzającymi do odbiorników energię elektryczną, wykonuje się również szereg tzw. instalacji specjalnych, do których zaliczamy między innymi instalacje:

• domofonowe,
• dzwonkowe,
• TV kablowej,
• komputerowe,
• telefoniczne,
• alarmowe.

Podczas wykonywania każdego rodzaju instalacji elektrycznej należy pamiętać, że:

• przewody, rurki i listwy instalacyjne powinny być ułożone po liniach prostych poziomo lub pionowo,
• pożądane jest zachowywanie stref instalacyjnych w pomieszczeniach mieszkalnych oraz wysokości zamontowania łączników i gniazdek nad poziomem podłogi,
• do niezbędnego minimum należy ograniczyć przejścia przewodów przez ściany i stropy, przy zastosowaniu instalacji wtynkowych i podtynkowych, w tych miejscach przewody powinny być dodatkowo chronione, na przykład odcinkiem rurki instalacyjnej,
• nie należy układać przewodów na nagrzanych powierzchniach (na ciągach kominowych, wzdłuż rur ogrzewczych itp.),
• nie wolno wykonywać odgałęzień od wypustów sufitowych do innych odbiorników,
• łączna długość użytych przewodów powinna być możliwie mała, przy zachowaniu powyżej przedstawionych zasad.

Opracowano na podstawie materiałów KOWEZIU.