Pracownicy budowlani a podróż służbowa i diety. Znaczenie miejsca świadczenia pracy określonego w umowie o pracę.

Niewątpliwie charakter pracy pracownika budowlanego zazwyczaj wiąże się ze zmiennością miejsca wykonywania pracy. Prawidłowe określenie miejsca pracy pracownika przedsiębiorstwa, które realizuje swoje inwestycje w różnych miejscach, może więc przysporzyć w praktyce pewnych problemów.

W tym miejscu podkreślić należy, że pracownik budowlany przedsiębiorstwa realizującego inwestycje w różnych miejscowościach może mieć w umowie o pracę określone miejsce wykonywania pracy (wynikające z art. 29 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy) jako miejsce, gdzie jego pracodawca prowadzi budowy lub innego rodzaju stałe prace.

Dopuszczalne jest również określenie jako miejsca pracy pracownika budowlanego danego obszaru geograficznego np. terenu województwa lub nawet całego kraju – wówczas cały ten obszar będzie stanowił stałe miejsce świadczenia pracy pracownika budowlanego. W takim przypadku zakreślenie takiego obszaru w umowie nie będzie tożsame ze wskazaniem konkretnego miejsca pracy pracownika, lecz ograniczy obszarowo możliwość wyznaczenia ruchomego czy zmiennego miejsca pracy.

Za przyjęciem takiego rozwiązania wobec pracowników budowlanych realizujących pracę w różnych inwestycjach pracodawcy opowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 grudnia 2011 r. sygn. akt II PZP 3/11.

Umowne miejsce pracy a podróż służbowa

W pierwszej kolejności podkreślić należy to jak istotne jest umowne miejsce pracy z punktu widzenia konieczności ustalenia, czy pracownik wykonujący obowiązki w terenie faktycznie obywał podróż służbową.

Podróż służbowa rozumiana jest bowiem jako wyjazd pracownika poza obszar miejscowości, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałe miejsce pracy pracownika w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania. Wynika to z art.  775 § 1 ustawy Kodeks pracy.

Wobec tego, czy pracownik budowlany wykonujący pracę i poruszający po różnych określonych umownie miejscowościach bądź obszarze geograficznym będzie odbywał podróż służbową?

W świetle dominującego i raczej jednolitego stanowiska orzecznictwa należałoby na to pytanie odpowiedzieć przecząco. Wówczas bowiem stałym miejscem pracy takiego pracownika, jak zostało już wspomniane, będą te miejscowości lub ten konkretny obszar geograficzny na którym świadczy on pracę.

Wobec tego, nie będzie więc stanowić podróży służbowej wykonywanie pracy przez tego pracownika budowlanego w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest w istocie stałe wykonywanie pracy w tych miejscowościach.

Co już zostało podkreślone, takie stanowisko znajduje swoje odzwierciedlenie w orzecznictwie sądowym. Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 października 2013 r. sygn. akt. II UK 104/13 wskazał, że za podróż służbową nie można uznać stałego i regularnego wykonywania pracy w różnych miejscowościach, gdy wynika to z umowy o pracę.

Co idzie za takim stanowiskiem, wypłacane pracownikowi budowlanemu, który przemieszcza się np. do kolejnego miejsca inwestycji swojego pracodawcy (bądź znajdującego się na obszarze zakreślonym w umowie) należności (np. zwrot kosztów podróży i diety) będą w takim przypadku stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Będą one również przychodem dla pracownika w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Kiedy wobec tego, pracownik budowlany, który ma określone w umowie ruchome miejsce pracy, może przebywać w podróży służbowej?

Podróż służbowa jest zjawiskiem niecodziennym, okazjonalnym i stanowiącym pewne odstępstwo od zwykłego świadczenia pracy. Podróż służbowa łączy się również z opuszczeniem stałego miejsca świadczenia pracy przez pracownika.

Natomiast miejsce pracy jak zostało wskazane w tym przypadku (na przykładzie pracowników budowlanych), może zostać określone w umowie o pracę w sposób punktowy, obszarowo lub jako „ruchome” czy też inaczej „zmienne”.

Pracownik budowlany będzie przebywał w podróży służbowej wówczas, gdy zostanie wysłany do miejsca innego aniżeli stałe miejsce świadczenia pracy w celu realizacji konkretnych zadań o charakterze incydentalnym. Dla przykładu, pracownik budowlany, który w umowie jako miejsce świadczenia pracy ma określony konkretny obszar geograficzny, będzie przebywał w podróży służbowej jeśli zostanie wysłany do wypełniania takiego zadania poza ten umowny obszar.

Jeszcze o zmianie miejsca pracy w umowie o pracę…

Warto przy tym zwrócić jeszcze uwagę na jedną istotną kwestię - na dopuszczalność zmiany miejsca pracy w umowie.

Podkreślić należy, że pracodawca sam swobodnie nie może zadecydować o zmianie miejsca pracy pracownika. Wobec tego w przypadku zaistniałej potrzeby zmiany miejsca pracy, pracodawca musi (w przypadku zgody pracownika na zmianę) zawrzeć z nim porozumienie zmieniające. Pracodawca może również w drodze jednostronnego wypowiedzenia warunków pracy zmienić miejsce wykonywania pracy pracownika. Pracownik jednak do dnia upływu połowy okresu wypowiedzenia ma prawo odmówić przyjęcia proponowanych warunków pracy. Wówczas odmowa przyjęcia proponowanych warunków skutkować będzie rozwiązaniem umowy o pracę po upływie okresu wypowiedzenia.

r.pr. Katarzyna Węglarz

Źródła:

-        Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, z późn. zm.)

-        Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r. sygn. akt. II PZP 3/11

-        Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2013 r., sygn. akt. II UK 104/13

Artykuł powstał we współpracy z EmployerPoland - specjalistami od prawnej obsługi zatrudniania cudzoziemców oraz delegowania pracowników w kraju oraz poza jego granicami.

Artykuł zewnętrzny