Dorota Bałachowska (UDT)

Pojęcie certyfikacji wywodzi się z łacińskiego słowa „certifico” i oznacza „zapewniać, zabezpieczać, zagwarantować”. Certyfikacja osób jest jednym ze sposobów zapewniania, że certyfikowana osoba spełnia wymagania bezpieczeństwa i jakości określone programem certyfikacji. Zaufanie do poszczególnych programów certyfikacji osób osiąga się dzięki akceptowanemu na całym świecie procesowi oceny oraz okresowym ponownym ocenom kompetencji certyfikowanych osób [1].

Wyznacznikiem sukcesu na rynku jest zaspokojenie potrzeb klienta i zapewnienie go, że wyrób gwarantuje odpowiednią jakość i spodziewane własności użytkowe. Dobrą rekomendacją jest spełnienie wymagań odpowiednich norm, najlepiej poparte potwierdzeniem tzw. trzeciej strony. Stanowi to o coraz większym zainteresowaniu procesami akredytacji i certyfikacji. Certyfikat kompetencji jest często wymagany przez klientów niezależnie od wymagań przepisów, co daje im przekonanie o realizacji usługi na odpowiednim poziomie. Z wielu względów zatem certyfikacja personelu, zarówno na etapie wytwarzania, jak i eksploatacji,
jest obecnie wysoce ceniona, a często wprost wymagana.

Certyfikacja osób (CO) jest dziedziną potwierdzania kompetencji będących miarą zdolności stosowania wiedzy i umiejętności w celu osiągnięcia zamierzonych wyników. Urząd Dozoru Technicznego jako Jednostka Certyfikująca Osoby (JCO) UDT-CERT spełnia wymagania normy PN-EN ISO/IEC 17024:2012 – „Ocena zgodności. Ogólne wymagania dla jednostek certyfikujących osoby”. JCO UDT-CERT posiada certyfikat akredytacji nr AC 088 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji i od kilkunastu lat prowadzi działania na rzecz bezpieczeństwa technicznego w wielu dziedzinach gospodarki, które mogą być potencjalnym źródłem zagrożenia dla społeczeństwa, mienia i środowiska.

 

Dlaczego certyfikat

Posiadanie certyfikatu JCO UDT-CERT, poza samym prestiżem – (certyfikat renomowanej marki uznawany w kraju oraz w środowisku międzynarodowym), pozwala budować zaufanie w gronie inwestorów i klientów. Wzrost konkurencyjności wiąże się ściśle z zapewnieniem właściwego środowiska pracy. Każdy z procesów certyfikacji realizowany przez JCO UDT-CERT to powierzane jednostce sprawy ludzi, które są realizowane z zachowaniem terminów, bezstronnie i obiektywnie, z poszanowaniem przepisów prawa oraz pełną starannością. Uzyskanie certyfikatu przez kandydata, pracownika firmy, stanowi potwierdzenie jego umiejętności i wiedzy, co bezpośrednio przekłada się na zwiększenie efektywności i bezpieczeństwa pracy oraz wzmocnienie wiarygodności pracownika i pracodawcy.

 

Program Certyfikacji Personelu Badań Nieniszczących (NDT) Jednostki Certyfikującej Osoby UDT-CERT został uznany przez Międzynarodowy Komitet Badań Nieniszczących (ICNDT), zgodnie z porozumieniem o wielostronnym uznawaniu certyfikatów personelu badań nieniszczących, co zostało potwierdzone certyfikatem rejestracji. Certyfikat potwierdza, że Jednostka Certyfikująca Osoby UDT-CERT, realizująca Program Certyfikacji Personelu Badań Nieniszczących, spełnia wymagania ICNDT Multilateral Recognition Agreement (MRA). Oznacza to, że certyfikaty kompetencji w badaniach nieniszczących JCO UDT-CERT są uznawane przez wszystkich sygnatariuszy ww. porozumienia.

 

 

 

 

Zakres certyfikacji osób Jednostki Certyfikującej Osoby UDT-CERT

• badania nieniszczące (NDT)
• połączenia nierozłączne – spajanie (SPAJ)
• nadzór spawalniczy (NSPAW)
• napełnianie zbiorników ciśnieniowych oraz obsługa i konserwacja urządzeń transportu bliskiego (NOK)
• bezpieczeństwo funkcjonalne (BFUNK)
• sygnalista – hakowy (HAK)
• ochrona katodowa (OKAT)
• połączenia kołnierzowe (PK)

 

(NDT) Metody badań nieniszczących

• magnetyczno-proszkowa (MT), stopnia 1, 2 i 3, w sektorze 7
• penetracyjna (PT), stopnia 1, 2 i 3, w sektorze 7
• radiograficzna (RT), stopnia 1, 2 i 3, w sektorze 7
• ultradźwiękowa (UT), stopnia 1, 2 i 3, w sektorze 7 i 8 – podsektor [O] osie
• wizualna (VT), stopnia 1, 2 i 3, w sektorze 7
• magnetyczna lin stalowych (MTR), stopnia 1, 2 i 3
• ultradźwiękowe pomiary grubości (UTT), stopnia 1, w sektorze 7
• ocena i interpretacja radiogramów (RTI), w sektorze 3

Warto zauważyć, że wdrożona do prawa polskiego dyrektywa ciśnieniowa PED stawia określone wymagania dla osób wykonujących połączenia nierozłączne urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych oraz dla osób wykonujących badania nieniszczące (NDT) takich połączeń.

Jednostka Certyfikująca Osoby UDT-CERT realizuje również procesy oceny systemu kwalifikacji i zatwierdzania personelu badań nieniszczących w organizacjach lotniczych oraz uznaje kwalifikacje ww. personelu w porozumieniu z Krajową Komisją ds. Badań Nieniszczących w Lotnictwie PL NANDTB/CPL. Komisja działa jako Komitet Programowy nr 7 ds. Certyfikacji Personelu Badań Nieniszczących w Lotnictwie na podstawie porozumienia pomiędzy prezesem Urzędu Dozoru Technicznego i prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego. W porozumieniu tym prezes ULC uznał działający na terenie RP akredytowany Krajowy System Certyfikacji
Personelu Badań Nieniszczących spełniający wymagania PN-EN ISO/IEC 17024 i EN 473 (aktualnie norma PN-EN ISO 9712), administrowany przez UDT za właściwy, aby powierzyć mu zadania i odpowiedzialność ULC, związane z kompetencjami osób wykonujących NDT w lotnictwie, wynikające z wymagań europejskich.

Certyfikacja osób wykonujących połączenia nierozłączne – spajanie (SPAJ) skierowana jest do całej grupy specjalistów: spawaczy, operatorów urządzeń spawalniczych, spawaczy i zgrzewaczy termoplastycznych tworzyw sztucznych, lutowaczy, klejaczy i laminerów. Wiedza z dziedziny spawalnictwa w zakresie zgodnym z wymaganiami przepisów prawa polskiego, dyrektyw UE oraz zharmonizowanych norm międzynarodowych jest niezbędna do prawidłowego wykonywania w sposób niezawodny, trwały i bezpieczny wszelkiego typu prac konstruktorskich oraz eksploatacyjnych. Kompetencje spajaczy są niezwykle ważnym elementem systemu zapewnienia bezpieczeństwa urządzeń technicznych. Brak wykwalifikowanego personelu wykonującego połączenia nierozłączne może prowadzić do awarii i katastrof.

 

(SPAJ) Połączenia nierozłączne spajane

• spawacze stali
• spawacze aluminium, miedzi, niklu, tytanu, cyrkonu i ich stopów
• lutowacze
• operatorzy urządzeń spawalniczych i nastawiacze zgrzewania oporowego
• spawacze i zgrzewacze termoplastycznych tworzyw sztucznych
• klejacze
• laminerzy

W dziedzinie nadzoru spawalniczego (NSPAW) certyfikacja osób obejmuje personel nadzorujący operacje produkcyjne dotyczące spawania oraz wszystkie czynności związane ze spawaniem, zgodnie z normą PN-EN ISO 14731:2008 „Nadzór spawalniczy – zadania i odpowiedzialność”.

 

---

Coraz więcej przedsiębiorców korzysta z oferty podnoszenia kwalifikacji zawodowych w zakresie proponowanym przez JCO UDT-CERT. A to skutkuje podniesieniem poziomu wiedzy na temat nowoczesnych rozwiązań technologicznych oraz poziomu kultury
technicznej.

---

 

JCO UDT-CERT oferuje certyfikację osób, w zależności od rodzaju i/lub poziomu (złożoności) produkcji spawalniczej. Oferta skierowana jest do personelu o specjalnej wiedzy technicznej (PNS 2). Poziom ten jest wystarczający do planowania, wykonywania, nadzorowania i kontroli produkcji spawalniczej w ramach wybranego lub ograniczonego zakresu technicznego.

Warto podkreślić, że do egzaminu kwalifikacyjnego bez dodatkowego przeszkolenia wymienionego w programie certyfikacji mogą przystępować osoby posiadające aktualne certyfikaty:

• Międzynarodowy Inżynier Spawalnik (IWE) – Doc. IAB-002-2000/ EWF-409 lub Europejski Inżynier Spawalnik (EWE).
• Międzynarodowy Technolog Spawalnik (IWT) – Doc. IAB-002-2000/ EWF-410 lub Europejski Technolog Spawalnik (EWT).
• Międzynarodowy Mistrz Spawalnik (IWS) – Doc. IAB-002-2000/ EWF-411 lub Europejski Mistrz Spawalnik (EWS).

Bezpieczeństwo funkcjonalne (BFUNK) jest rozumiane jako ogólne podejście do wszystkich działań w cyklu życia bezpieczeństwa systemów zawierających elektryczne i/lub elektroniczne i/lub programowalne elektroniczne elementy składowe. JCO UDT-CERT pozwala na udowodnienie kompetencji w oparciu o określone i uznane na arenie międzynarodowej standardy, takie jak:

• w zakresie ogólnych zasad bezpieczeństwa funkcjonalnego – PN-EN 61508,
• w zakresie przemysłu procesowego – PN-EN 61511,
• w zakresie maszyn – PN-EN 62061 oraz
• w zakresie elektrowni jądrowych – IEC 61513.

JCO UDT-CERT prowadzi certyfikację w stopniu I-ogólnym – poziom certyfikacji jest przeznaczony dla osób z kadry menedżerskiej oraz kadry technicznej, zajmującej się projektowaniem i eksploatacją systemów i urządzeń, których stanowiska nie wymagają dogłębnej wiedzy i praktyki w zakresie bezpieczeństwa funkcjonalnego, ale są odpowiedzialne w przedsiębiorstwie/firmie za nadzór nad rozwiązaniami organizacyjnymi i technicznymi bezpieczeństwa funkcjonalnego.

Certyfikacja osób wykonujących czynności sygnalisty-hakowego (HAK) obejmuje personel odpowiedzialny za:

• zawieszanie i odczepianie ładunku,
• użycie właściwego osprzętu dźwigowego i wyposażenia,
• zainicjowanie zamierzonego ruchu dźwignicy i ładunku (jeśli ma to zastosowanie),
• przekazywanie sygnału do operatora dźwignicy.

 

Certyfikacja osób według programu certyfikacji personelu wykonującego i nadzorującego montaż połączeń kołnierzowych (PK), który został opracowany dla potrzeb certyfikacji:

• personelu wykonującego montaż połączeń kołnierzowych,
• personelu nadzorującego montaż połączeń kołnierzowych, 

przebiega zgodnie z PN-EN 1591-4:2014-02 „Kołnierze i ich połączenia – część 4: Potwierdzanie kompetencji personelu do montażu połączeń kołnierzowych w systemach ciśnieniowych stwarzających szczególne zagrożenie”. Certyfikacja personelu ochrony katodowej (OKAT) to nowa usługa JCO UDT-CERT. Certyfikacja obejmuje trzy poziomy kompetencji w sektorze zastosowań konstrukcje metalowe podziemne lub zanurzone (sektor obejmuje np. zakopane rurociągi, odcinki rurociągów lądowych przecinających rzeki, jeziora lub krótkie odcinki mórz, zakopane zbiorniki, dna (stronę zewnętrzną) zbiorników
naziemnych, orurowanie odwiertów). Certyfikacja jest prowadzona zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 15257:2008 „Ochrona katodowa”. Poziomy kompetencji i certyfikacja personelu ochrony katodowej. Norma umożliwia zdefiniowanie i weryfikację kompetencji personelu prowadzącego badania ochrony katodowej, prace wykonawcze, inspekcje oraz prace konserwacyjne personelu, który regularnie poświęca znaczący procent swojej działalności zawodowej praktycznemu stosowaniu ochrony katodowej w ramach co najmniej jednego sektora zastosowań [2].

Obecnie JCO UDT-CERT uruchomiła procesy certyfikacji personelu ochrony katodowej na poziom 1 i 2. W listopadzie br. odbył się pierwszy kurs oraz egzamin kwalifikacyjny w zatwierdzonym ośrodku szkoleniowym i egzaminacyjnym z zakresu ochrony katodowej. 

Jednostka przeprowadza również ocenę ośrodków szkoleniowych i egzaminacyjnych (OO). Przeprowadzanie szkoleń i egzaminów
w zatwierdzonych ośrodkach stanowi gwarancję jakości oferowanych usług. Wymagania dla poszczególnych ośrodków i kursów szkoleniowych oraz egzaminacyjnych, a także wykaz zatwierdzonych ośrodków ze wszystkich dziedzin prowadzonej działalności JCO UDT-CERT znajduje się na stronie internetowej UDT, w zakładce Certyfikacja osób.

Jedną z charakterystycznych funkcji JCO jest przeprowadzenie egzaminu, który z zastosowaniem obiektywnych kryteriów mierzy
kompetencje i daje ocenę wyników. Egzamin może być pisemny, ustny, praktyczny oraz w formie obserwacji [1]. Zasady przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych określone są w poszczególnych programach certyfikacji. Programy są konsultowane z zainteresowanymi stronami (środowiska naukowe, stowarzyszenia branżowe, wytwórcy i użytkownicy urządzeń) w zakresie:

• przydatności w świetle wymagań prawa i rynku europejskiego,
• przyjętych dokumentów odniesienia,
• uczciwości i równości wymagań wobec zainteresowanych stron

oraz przyjęte przez komitet programowy powołany przez jednostkę certyfikującą. Programy są opublikowane i dostępne dla każdego wnioskującego o certyfikację.

Pozytywnym aspektem świadczącym na rzecz bezpieczeństwa technicznego jest dynamiczny wzrost zapotrzebowania na wydawane przez JCO UDT-CERT certyfikaty potwierdzające kompetencje osób. JCO UDT-CERT wydała w latach 2013-2017 ponad 59 tys. takich dokumentów.

 

Gwarancja poziomu bezpieczeństwa

Wydanie certyfikatu w odróżnieniu od innego rodzaju potwierdzeń kompetencji następuje wyłącznie przez niezależną stronę trzecią. Certyfikacja osób jest sposobem oceny umiejętności i wiedzy ludzi. Miarą tej oceny jest egzamin, którego pozytywny wynik wraz ze spełnieniem poszczególnych wymagań zostaje zwieńczony wydaniem certyfikatu dla określonej kategorii personelu. Zdobycie certyfikatu przez pracownika nie kończy się jednak na wydaniu dokumentu. Ma to bezpośrednie przełożenie na jakość świadczonej przez niego pracy. Wykwalifikowany personel stanowi potwierdzenie dla potencjalnych kontrahentów, czy warto podjąć
współpracę, zarówno w przypadku dużych przedsiębiorstw, jak i małych jednoosobowych firm, które pomimo konieczności poniesienia kosztu certyfikacji osób uznają, że warto. Tylko odpowiednio wykwalifikowany personel daje gwarancję najwyższej jakości usług oferowanych przez firmy oraz przyczynia się do wzrostu poziomu bezpieczeństwa technicznego w wielu dziedzinach gospodarki. Powierzajmy zatem zadania tylko kompetentnemu personelowi.

Rozszerzanie grona osób o odpowiednich kwalifikacjach potwierdzonych certyfikatem powoduje zwiększenie możliwości polskich wytwórców do wytwarzania i umieszczania na rynku europejskim, a także polskim, urządzeń objętych prawem europejskim, np. urządzeń ciśnieniowych. Wzrastają też możliwości wytwórców materiałów, jak odlewy, odkuwki czy wyroby przerabiane plastycznie. W przypadku innych wyrobów i usług związanych z badaniami nieniszczącymi wzrasta atrakcyjność, wiarygodność i konkurencyjność firm zatrudniających odpowiednio kwalifikowany personel NDT. 

[1] PN-EN ISO/IEC 17024:2012 – „Ocena zgodności. Ogólne wymagania dla jednostek certyfikujących osoby”.

[2] PN-EN 15257:2018 – „Ochrona katodowa. Poziomy kompetencji i certyfikacja personelu ochrony katodowej”.

---

Dorota Bałachowska Departament Certyfikacji i Oceny Zgodności UDT