Audyty energetyczne Doświadczenia UDT

Aneta Głuszek (UDT)

Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej wyróżnia dwa rodzaje obowiązujących audytów,
które znajdują zupełnie inne zastosowania: 

• audyt energetyczny przedsiębiorstwa,
• audyt efektywności energetycznej.

Z doświadczenia UDT wynika, że audyty te bardzo często są mylone przez przedsiębiorców lub traktowane przez nich jako synonimy. Podstawowe różnice celów i treści wymienionych wyżej audytów wyjaśnia tabela 1.

AUDYT EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ

Audyt efektywności energetycznej stanowi element działania systemu wspierającego przedsięwzięcia, służący poprawie efektywności energetycznej. 

Jeżeli przedsiębiorca zamierza realizować działanie mające na celu zmniejszenie zużycia energii i jest zainteresowany wydaniem świadectwa efektywności energetycznej oraz pragnie uzyskać wsparcie finansowe na ten cel, to musi wykonać audyt efektywności energetycznej, który stanowi uzasadnienie wielkości oszczędności energetycznej przewidywanej w wyniku realizacji tego przedsięwzięcia.

Jeżeli przedsiębiorca posiada już świadectwo efektywności energetycznej i zrealizował przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej, to także zobligowany jest do ponownego sporządzenia audytu efektywności energetycznej w celu potwierdzenia, że deklarowana oszczędność energii została osiągnięta.

Audyt efektywności energetycznej jest zatem niezbędnym dokumentem, który wraz z wnioskiem o wydanie świadectwa efektywności energetycznej (tzw. białego certyfikatu) jest zgłaszany do URE. Jego zawartość musi określać przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej i uzasadniać je pod względem efektów energetycznych, ekologicznych i ekonomicznych. Szczegółowy zakres i sposób sporządzania audytu, wzór karty audytu efektywności energetycznej oraz metody obliczania oszczędności energii zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. (Dz.U. 2012, poz. 962). Audyt efektywności energetycznej jest też podstawą do pozyskania wsparcia finansowego na realizację przedsięwzięć polegających na zmniejszeniu zużycia lub strat energii.

Dlaczego warto przeprowadzić audyt energetyczny w przedsiębiorstwie?

• Spełnienie wymagań ustawowych – kara pieniężna w przypadku nieprzeprowadzenia audytu w wysokości do 5 proc. przychodów.
• Poznanie słabych i mocnych stron – uzupełnienie luk w dotychczas posiadanej informacji na temat gospodarki energetycznej przedsiębiorstwa. 
• Możliwość podjęcia świadomych decyzji w kwestii energii – identyfikacja możliwych do wdrożenia działań służących poprawie efektywności energetycznej przedsiębiorstwa wraz z oceną ich opłacalności.
• System zarządzania energią – audyt energetyczny stanowi znaczący wkład do dokumentacji i działań zmierzających w kierunku wdrożenia systemu ISO 50001.

AUDYT ENERGETYCZNY − OBOWIĄZEK USTAWOWY DUŻYCH PRZEDSIĘBIORCÓW

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa jest obowiązkowy, dotyczy zużycia energii w każdej postaci, ale nie jest związany z systemem białych certyfikatów. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej, która weszła w życie od 1 października 2016 r., każde duże przedsiębiorstwo działające na terenie Polski ma obowiązek wykonywania
okresowych audytów energetycznych.

Pierwszy audyt należało wykonać w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie ustawy, czyli do 30 września 2017 r. Przedsiębiorstwa są zobowiązane powiadomić prezesa URE o przeprowadzonym audycie energetycznym w terminie 30 dni oraz powtarzać audyt co 4 lata. Ustawa daje dwa rozwiązania alternatywne, które zwalniają przedsiębiorców z obowiązku przeprowadzania audytów energetycznych.

• Jedno z nich opiera się na wdrożeniu systemu zarządzania energią zgodnego z wymaganiami normy ISO 50001 i przeprowadzeniu audytu energetycznego w ramach tego systemu.
• Drugie rozwiązanie to wdrożenie systemu ekozarządzania i audytu (EMAS), który jest europejskim systemem zarządzania środowiskowego. Analogicznie jak w przypadku ISO 50001, jeżeli przedsiębiorca w ramach systemu EMAS przeprowadza audyty energetyczne, to jest zwolniony z obowiązku przeprowadzania audytu energetycznego wynikającego z ustawy o efektywności energetycznej.

Należy zaznaczyć, że przedsiębiorca, który ma wdrożony system zarządzania energią lub EMAS również musi zawiadomić prezesa URE o przeprowadzonym audycie energetycznym przedsiębiorstwa w ramach systemu oraz przekazać informację na temat możliwych do uzyskania oszczędności energii. Obowiązek audytu energetycznego dotyczy zatem wszystkich dużych przedsiębiorstw, niezależnie od ich dotychczasowych działań na rzecz efektywności energetycznej.

Obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego w przedsiębiorstwie i wskazanie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej nie są jednoznaczne z tym, że przedsiębiorca musi je wykonać.

(*) Wyjątek stanowią przedsiębiorstwa posiadające system zarządzania energią lub system zarządzania środowiskowego, jeżeli w ramach tych systemów został przeprowadzony audyt energetyczny przedsiębiorstwa.
(**) Norma PN-EN 16247 nie jest przywołana w ustawie o efektywności energetycznej, dlatego nie ma konieczności jej stosowania, jest natomiast przywołana w dyrektywie 2012/27/UE, dlatego można uważać ją jako pomoc metodyczną przy przeprowadzaniu audytów energetycznych przedsiębiorstw.
(***) Wzór zawiadomienia dostępny jest na stronie https://www.ure.gov.pl/.

Tabela 1. Podstawowe różnice w audytach

Ustawa nie nakłada obowiązku realizacji przedsięwzięć. Celem audytu energetycznego przedsiębiorstwa jest ocena użytkowania energii oraz dostarczenie informacji o tych obszarach, w których możliwe jest zmniejszenie jej zużycia lub obniżenie strat. To przedsiębiorca sam podejmuje decyzję, czy będzie przeprowadzał działania modernizacyjne wskazane w raporcie z audytu energetycznego. Przedsiębiorca jest jednak zobligowany do przechowywania danych dotyczących audytu energetycznego przez 5 lat.

Warto też przypomnieć, że ustawodawca przewidział karę finansową dla przedsiębiorstwa w przypadku niedopełnienia obowiązku przeprowadzenia audytu energetycznego. Wysokość kary może wynosić nawet do 5 proc. przychodu uzyskanego przez to przedsiębiorstwo w poprzednim roku podatkowym.

Jak ustalić status przedsiębiorcy

Dużym przedsiębiorcą, zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, jest firma, która w ostatnich dwóch latach obrotowych, licząc osobno każdy rok, przekroczyła jeden z poniższych wskaźników:

1. średnioroczne zatrudnienie: 250 lub więcej osób zatrudnionych,
2. obrót netto: równowartość w złotych powyżej 50 mln euro,
3. suma aktywów: równowartość w złotych powyżej 43 mln euro.

Jak przygotować się do audytu

Podstawą audytu są dane dostarczone przez przedsiębiorcę oraz informacje zebrane przez audytorów podczas wizji terenowych. To na ich podstawie oceniane są poszczególne obszary użytkowania energii w przedsiębiorstwie.

Czas trwania audytu energetycznego oraz jego koszt są uzależnione od przedsiębiorstwa – od jego wielkości, liczby lokalizacji oraz stopnia skomplikowania użytkowanej infrastruktury. W przypadku ekspertyz przeprowadzonych przez UDT zarówno harmonogram audytu, jak i jego koszt są ustalane indywidualnie dla każdego przedsiębiorstwa.

Z doświadczeń UDT wynika, że nie wszystkie przedsiębiorstwa są odpowiednio przygotowane do audytu. Niektóre z przedsiębiorstw potrzebowały nawet kilku tygodni na zebranie danych odnośnie do zużycia energii i użytkowanych systemów energetycznych. Jeśli nałożyć na to sezon urlopowy, audyt energetyczny może trwać nawet kilkanaście tygodni.

Zespół audytujący

W przypadku audytów energetycznych prowadzonych przez UDT prace są realizowane przez interdyscyplinarny zespół ekspertów UDT-CERT, składający się minimum z dwóch osób, w tym kierownika audytu. Zespół audytujący realizuje zgodnie z ustalonym z przedsiębiorą harmonogramem ekspertyzę, która polega na:

• skontrolowaniu obiektów przewidzianych do audytu,
• wykonaniu pomiarów obiektowych (jeżeli są potrzebne),
• analizie danych dotyczących systemów, procesów i wyposażenia zużywającego energię oraz informacji dotyczących charakterystyki obiektów,
• ocenie wykorzystania energii,
• ocenie procedur operacyjnych oraz zachowania użytkowników,
• identyfikacji źródeł generujących straty energii, egzergii i czynnika w obiegu,
• określeniu rzeczywistego stanu urządzeń/instalacji w odniesieniu do aktualnych rozwiązań technicznych w danej dziedzinie.

Dokument końcowy z audytu

Efektem pracy audytorów jest raport, który przedstawia zrelacjonowane w określonej formie wyniki z audytu energetycznego przedsiębiorstwa oraz zawiera propozycje przedsięwzięć dla obniżenia zużycia energii. Zaproponowane działania poparte są analizą wskaźników finansowych.

Zawiadomienie Prezesa URE

Zgodnie z art. 38 ustawy do zawiadomienia prezesa URE o przeprowadzonym audycie energetycznym przedsiębiorstwa należy dołączyć tylko informacje o możliwych do uzyskania oszczędnościach energii wynikających z przeprowadzonego audytu energetycznego przedsiębiorstwa. Wzór zawiadomienia, dostępny na stronie internetowej URE, proponuje, aby informacje zebrać w formie tabeli dla zachowania ich przejrzystości. Według wzoru zawiadomienia dla każdego zidentyfikowanego i opłacalnego przedsięwzięcia należy podać: 

• średnioroczne oszczędności energii finalnej w tonach oleju ekwiwalentnego (toe),
• okres uzyskiwania oszczędności.

Obliczenie średniorocznych oszczędności energetycznych wykonuje się jako różnicę:

• rocznego zużycia energii finalnej w stanie istniejącym,
• przewidywanego rocznego zużycia energii finalnej po realizacji przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej.

Warto zauważyć, że oszczędność energii wyrażona w toe/rok, uzyskana w wyniku wdrożenia konkretnego przedsięwzięcia, może ulegać w czasie zmniejszeniu na skutek pogorszenia się lub utraty parametrów wpływających na tę oszczędność. Jako przykład można podać chociażby panele fotowoltaiczne –do spadku ich mocy nominalnej. Zjawisko to następuje równomiernie, zgodnie z liniowym wykresem, najczęściej jednak producenci gwarantują min. od 80 proc. do 90 proc. początkowej mocy nominalnej panelu PV przez okres: 10, 20, do 25 lat. 

Powyższe tłumaczy, dlaczego we wzorze zawiadomienia do prezesa URE należy też wskazać okres uzyskiwania oszczędności energii dla danego przedsięwzięcia. Okres ten wyrażony jest w pełnych latach kalendarzowych dla przyjętych w analizie warunków eksploatacji. 

Podsumowanie

Jeżeli firma jest przedsiębiorcą, o którym mowa w art. 36 ustawy, to musi przeprowadzić audyt energetyczny przedsiębiorstwa i wykazać możliwe do uzyskania oszczędności energii. Obserwacje UDT dowodzą, że jeszcze wielu przedsiębiorców nie jest świadomych konieczności przeprowadzenia audytu.

Dr inż. Aneta Głuszek Specjalista ds. Oceny Zgodności, Wydział Oceny Zgodności, Departament Certyfikacji i Oceny Zgodności, UDT